Pediatrik travma cerrahı, kurşunların ufaklıklara ne yaptığını konu alıyor

2020’de silahlar, ABD Birleşik Devletleri’nde çocuklar için önde gelen ölüm sebebi olarak otomobil kazalarını geride bıraktı. Kaiser Aile Vakfı’na bakılırsa evlatların alev ateş silahla ölüm oranı son yirmi yılda yüzde 42 arttı ve Pew Araştırma Merkezi’nin yeni raporu krizin daha da kötüleştiğini gösteriyor: ABD’de çocuklar ve gençler içinde silahla ölümler yüzde 50 arttı 2019 ile 2021 içinde yüzde yüzde – Hastalık Denetim ve Önleme Merkezlerinin verilerinin mevcut olduğu en erken yıl olan minimum 1999’dan bu yana en yüksek artış.

Sevgililer Günü’nde, Kansas City Chiefs’in Super Bowl galibiyetini kutlayan bir mitingde taraftarlar, spor etkinliklerinde ve öteki halka açık kutlamalarda fazlaca yaygın olan bir trajediyi yaşadılar: uçuşan mermilerin kaosu ve canlarını kurtarmak için koşan insanoğlu. Mitingdeki bir karı Kansas City Yıldız’a “Kaldırılmak zorunda kalan o denli fazlaca çocuk vardı ki” dedi.. “Korkulu bir manzaraydı.” Çatışmanın ayrıntıları hâlâ ortaya çıkıyor sadece minimum bir şahıs öldü, minimum 21 şahıs de yaralandı. İlk bilgilere bakılırsa yaralıların ortalama yarısının çocuk olduğu belirtiliyor. Vakada yaralanan 11 evladı tedavi eden mahalli bir hastanenin baş hemşiresi gazetecilere, “Gördüklerimizi ve bizlere geldiklerinde iyi mi hissettiklerini tanımlamak için kullanacağım tek kelime korkuydu” dedi.

Bunun benzer biçimde toplu silahlı saldırılar en fazlaca ilgiyi çekme eğiliminde olsa da bunlar genel resmin yalnızca ufak bir kısmıdır. Silahla ölen evlatların büyük çoğunluğu evlerinde ve topluluklarında adam öldürmeye, intihara yada kasıtsız yaralanmaya maruz kalıyor. Bazı popülasyonlar diğerlerine bakılırsa daha çok risk altındadır: Pew’e bakılırsa adam evlatların silahla öldürülme olasılığı daha yüksektir ve siyah çocuklar mağdur popülasyonunda orantısız bir halde temsil edilmektedir. Silahlı sertlik sonucu ölen siyahi evlatların ve gençlerin büyük çoğunluğu katliam kurbanı oluyor. Silahla ölen beyaz evlatların çoğunluğu intihar ederek ölüyor. Kansas City’de silahlı sertlik o denli trajik bir halde arttı ki, 2020’de Hakkaniyet Bakanlığı silahlı suçlarla savaşım etmeyi amaçlayan hususi bir operasyon başlattı. Operasyon Efsanesi isminde olan girişim, adını yatağında uyurken vurularak öldürülen 4 yaşındaki LeGend Taliferro’nun onuruna aldı.

Pediatrik travma cerrahı ve Northwell Health’in Silahlı Sertliği Önleme Merkezi’nin yöneticisi olan Dr. Chethan Sathya, evlatları kurşun yaralarından dolayı tedavi etmiş ve silahlı sertliği sona erdirmeyi kariyerinin merkezi odağı haline getirmiştir. Vox, Sathya ile evlatları tedavi etme deneyimleri hakkında ve ciddi ve giderek büyüyen bir krize çözüm bulmak için yapılması icap ettiğini düşündüğü şeyler hakkında konuştu.

Bu röportaj uzunluk ve netlik açısından düzenlendi. Bu röportajda sertlik görüntüleri bulunmamakla beraber, bazı okuyucuların rahatsız edici bulabileceği açıklamalar bulunduğunu lütfen ihmal etmeyin.

Kurşun yarası sebebiyle evlatları tedavi etmek iyi mi bir şey?

Bir travma ekibinin parçasıyım. Sanki bir odada 30 şahıs var, hepsi bir hastayı bekliyor ve hazır. Kurşun yarasıyla gelen bir çocuk olduğunda o oda sessizdir. Bu çocuk neye benzeyecek? Çevresinde tüm bu duygular var. Bu fazlaca gerilmiş bir durum ve öteki travma alanlarından fazlaca daha sessiz zira bence hepimiz bir düzeyde korkuyor. Asla bir canı yitirmek istemezsiniz fakat önünüzde kurşunlarla dolu, kanayan ya da ölebilecek bir çocuğun olması fazlaca travmatik bir şey.

Anne babalar bizimle beraber travma kısmına gelirler. Kısaca kurşunla yaralanan bir çocukla uğraşıyorsunuz ve anne babalar de orada. Bunun ne kadar travmatik bir durum bulunduğunu ve bu ebeveynlerin yüzlerindeki büyük dehşeti sadece hayal edebilirsiniz.

Kendi çocuklarınız hakkında düşünmeden edemiyorsunuz. Ben de bir babayım. Bu evladı yitirmek istemediğinizi düşünmeye başlıyorsunuz ve sonrasında yarayı tedavi etmek için elinizden geleni yapıyorsunuz. Başa çıkılması zor bir şey. Hiçbir süre kolaylaşmıyor.

Kurşunlar evlatların vücuduna ne yapar? Evlatları ve yetişkinleri iyi mi etkiledikleri açısından farklılıklar var mı?

Mevzu ufaklıklara ulaşınca insanoğlu şunu anlamıyor: Her şey, onların tüm yaşamsal organları, büyük kan damarları, hepsi birbirine fazlaca daha yakın. Yetişkinlerden değişik olarak karın yağını tamponlama ya da kaslardan koruma yoktur. Dışarıdan bakmış olduğunuzda yalnız bir kurşun deliği görebilirsiniz. Fakat biz cerrahlar olarak o evladı açtığımızda içindeki yıkımı görüyoruz. Tek bir kurşun organlarda feci yaralanmalara niçin olabilir ve bir çok durumda bu, onaramayacağımız şeylerdir.

Hasarı onaramamanın iyi mi bir şey bulunduğunu sana sormaktan nefret ediyorum. Fakat bunu benim için tanım edebilir misin diye merak ediyorum.

Tıpta hasta kaybediyoruz. Bir evladı böylesine travmatik bir halde, alev ateş tabanca yaralanması sebebiyle yitirmek söz mevzusu olduğunda, deneyimlediğiniz tanım edilemez bir hayal kırıklığı ve üzüntü duygusu vardır.

Odaklanmamızın tek yolu anne babaları ve anne babalar için neler yapabileceğimizi düşünmektir. Fakat sonrasında kaçınılmaz olarak kendi çocuklarınızı düşünürsünüz, kendi topluluğunuzu düşünürsünüz, kendi okulunuzu düşünürsünüz. Çocuklarınızı okula göndermek güvenli mi? Bu evlatların hayatlarının büyük seviyede ve şiddetli bir halde kısaldığı gerçeğinin yanı sıra hepimizi etkileyen ikincil travma da var.

Çoğumuz haberlerde toplumsal silahlı sertlik ve okul saldırılarıyla ilgili hikayeleri takip ediyoruz. görüyoruz ağlayan evlatların görüntüleri, fakat sizin gördüğünüzü biz görmüyoruz ve sanırım çoğumuz silahların ufaklıklara gerçekte ne yaptığını düşünmemeyi tercih ediyoruz. Okuyucuların hakikaten bilmesini istediğiniz şey nedir?

Kimi zaman insanoğlu bunun silahla değil, bireyle ilgili bulunduğunu söylüyor, değil mi? Fakat mevzu silahla ilgili. Silahların niçin olduğu yıkımın miktarı yıkıcıdır. Buna inanmayan herkesi gelip ilk elden görmeye çağrı ediyorum. Kendi aile üyelerinizi düşünün. Onların bıçakla yaralanmasını mı tercih ederdin? Yoksa hücum silahından dolayı yaralanmalarını mı tercih edersiniz?

Bu asla zekice değil. Bunun tartışılıyor olması bile oldukça saçma. Bunlar kitlesel yıkıma niçin olabilecek ve birçok insanı hızla öldürebilecek silahlardır. Yaralanma açısından bakıldığında, otomobil yaralanmalarından ve bıçak yaralarından meydana gelen yaraların tedavisi, alev ateş silahla yaralanmalardan fazlaca daha azca karmaşıktır ve fazlaca daha azca öldürücüdür.

Bu mevzuda daha fazlasını söyleyebilir misiniz?

Bıçak yarasıyla, hatta fazlaca sayıda bıçak yarasıyla gelen bir hastayı gördüğümüzde, bıçağın hakikaten yaşamsal bir organı yada kan damarını delme ihtimali, kurşuna bakılırsa fazlaca daha azdır, zira kurşun vücuda girdiğinde, mühim bir termal reaksiyona ve ikincil etkilere niçin olur; büyük bir yıkım boşluğu yaratır. Bu öylece içeri giren ve ilgili bölgeyi kesen bir bıçak benzer biçimde değil. Beni yanlış anlamayın: Bıçaklar ve bıçak yaraları son aşama öldürücü olabilir. Onlar da yıkıcı yaralanmalara niçin oluyorlar. Fakat kesinlikle bire bir değiller.

Katliam oranı arttı salgın esnasında. Bunu çalışmalarınızda gördünüz mü?

Evet. 2022 senesinde 1. Düzey travma merkezlerimize kurşunla yaralanan evlatların sayısında 2021 yılına bakılırsa yüzde 350 artış yaşandı. Esnasında [beginning of the] pandemide bir artış gördük fakat bu şimdiye kadar gördüğümüz en büyük artıştı. Ve bu yıl esasen tabanca yaralanmaları açısından bu gidişatı aştık, pek fazlaca bıçak yarası vakasından bahsetmeye bile gerek yok. Kesinlikle daha ilkin görmediğimiz bir seviyede.

Silahlar artık bu ülkede evlatların önde gelen ölüm sebebi. Bunu iyi mi anlamlandırıyorsun?

Bu problemi engellemek için uygulanabilecek bir halk sağlığı yaklaşımının bulunduğunu düşünüyoruz. Yakıcı tabanca güvenliğini teşvik eden ve tabanca endüstrisini görevli tutan bir halk sağlığı yaklaşımını benimsemenin bir yolu var. Otomobil üreticileri güvenlik kemerlerini ve arka görüş kameralarını takmaya kendi başlarına karar vermediler, değil mi? Bu, veriler, emekler ve peşinden mesuliyet kanalıyla sektör sorumluluğu kanalıyla yapılmış oldu. Tabanca endüstrisinde bu yok. Burada mesuliyet ve mesuliyet duygusu olması gerekiyor. Ve bu aslen bir çok Amerikalının aynı fikir olduğu bir şey.

Mesela, güvenli depolama mevzuatının, rahat geçmiş kontrollerinin vb. toplu silahlı saldırılar, intiharlar, kasıtsız yaralanmalar benzer biçimde olayların durdurulmasına destek olacağını biliyoruz. Siyah ve kahverengi toplulukları orantısız bir halde etkileyen alev ateş tabanca sertliği mevzusunda pek bir şey yapmayabilirler. Yakıcı silahla sertlik söz mevzusu olduğunda yapısal ırkçılık benzer biçimde temel sebepleri ele almak için daha sağlam bir yaklaşıma ihtiyacımız var. Sertliği önleme programlarına daha çok desteğe ihtiyacımız var. Oyunda birçok toplumsal belirleyici var. Bu yüzden bu incelikli tartışmayı yapmamız icap ettiğini düşünüyorum.

Silahlı şiddetin önlenmesine yönelik kapsamlı bir halk sağlığı yaklaşımının bileşenleri nedir?

Bireysel düzeyde etkilenebileceğini bildiğimiz bazı şeyler var; mesela alev ateş tabanca güvenliği mevzusunda eğitim, genel olarak alev ateş tabanca güvenliğinin teşvik edilmesi, ister doktorunuzla olsun, ister konuşmalarda, toplumu bilinçlendirme kampanyalarında. Tüm hastalara alev ateş silahla yaralanma riskine ilişkin sorular soruyor, tarama yapıyor ve gerektiğinde müdahale ediyoruz. Hastaneye neyle giderseniz gidin (baş ağrısı, idrar yolu enfeksiyonu, her her neyse) bu soruları alırsınız. Bu etkili bir çözüm örneğidir, zira insanlarla güvenli gizleme hakkında konuşursanız, davranış değişikliği ile pozitif bir ilişki vardır ve bir silahın güvenli bir halde saklanması intihar, kasıtsız yaralanma ve toplu silahlı hücum riskini azaltır.

Şiddete müdahale programlarının işe yaradığını ve daha çok değerlendirilmesi icap ettiğini biliyoruz. Hemen sonra temel sebepleri ele almaktan bahsettim. Yakıcı silahla sertlik söz mevzusu olduğunda eşitsizlik ve yapısal ırkçılıkla açıkça bir kesişme var. Yakıcı silahla intihar söz mevzusu olduğunda, davranışsal sağlıkla açıkça bir ilişki vardır.

Son şey politikadır. Siyaset, tütün için yaş sınırları, otomobil ruhsatları benzer biçimde halk sağlığının yalnız bir parçasıdır. Kısaca kırmızı bayrak yasaları, geçmiş kontrolleri, lisans gereklilikleri, bekleme süreleri benzer biçimde şeyler. Ek olarak silahları daha güvenli hale getirmenin yolları, akıllı tabanca teknolojisi vb. var; sadece onları herhangi bir şeyden görevli tutmayı yasaklayan federal yasanın olmaması sebebiyle ilerlemeye yönelik bir ivme yok.

Halk sağlığını düşünüyorsanız, genel olarak hükümetin ara sıra devreye girerek rol oynaması gerekiyor. Toplumun güvenliğine yarar sağlayacak kararlar alma mevzusunda insanlara güvenemezsiniz. Bu bir örnek. Hücum tüfekleri benzer biçimde kitle imha silahlarının sokaklardan kaldırılması eleştiri ehemmiyet taşıyor.

Güncelleme, 15 Şubat 2024, 09:00 ET: Bu öykü ilk olarak 29 Mart 2023’te gösterildi. Kansas City, Missouri’de yaralanan kurbanlar hakkında yeni bilgiler içerecek şekilde güncellendi.