Barbie ile oynamak niçin bu kadar garipleşiyor?

TV’deki en eski Barbie reklamı öğreticidir. 1959’da reklam yayınlandığında Mattel’in Barbie bebeğinizle ne yapmanız icap ettiğini düşündüğünü tam olarak konu alıyor: O olmayı arzulamanız gerekiyordu.

Barbie bir yarışma kraliçesi şeklinde bir buket çiçeği kucaklarken, reklamda bir kız sesi “Bigün tam olarak senin şeklinde olacağım” diyor. “O zamana kadar ne yapacağımı biliyorum: Barbie, güzel Barbie, sen olduğuma inandıracağım.”

Acayip bir reklam, bundan dolayı Barbie’lerle oynayan tanıdığım asla kimse Barbie şeklinde olmayı arzuladığını kabul etmeye istekli değildi. Barbie’nin amacı bu değildi.

Barbie, parçalamak ve beceriksizce yine birleştirmek içindi. Kafaları ve uzuvları kesmek içindi. Mikrodalga içindi. Bebek saçlarını kesmek içindi. Bebek sex partileri içindi. Amacı, sahibine gözlem yapması için yer açmak olan suni bir bedendi. Jezebel’in 2007’de belirttiği şeklinde, “Büyürken Hepimiz Barbieleriyle Kirli Şeyler Yapmış oldu.”

Greta Gerwig imzalı yeni filmin oyuncu ekibi Barbie Film, evlatların bu oyuncaklarla iyi mi oynadığını tam olarak biliyor.

Kate McKinnon, Haziran ayında Fandango ile yapmış olduğu bir röportajda, “Kız kardeşim ve arkadaşlarının o Barbie’lerle bazı şeyler yaptıklarına şahit oldum ve sanırım çoğumuz yaptık,” dedi ve “malzemenin” muhtemelen oldukça kirli bulunduğunu düşündürecek şekilde kameraya gözlerini genişletti. McKinnon, bunun fena bir şey olmadığı mevzusunda ısrar etti: “Hayal gücü, en içteki arzularınızı ve kendiniz ve dünya hakkında keşfetmekte olduğunuz şeyleri ifade etmenin bir yolu. Evlatların haiz olması için fazlaca iyi bir vasıta.”

Aynı röportajda Issa Rae, “Bu bununla beraber bir saldırganlık aracıydı” diye ekledi. “Kız kardeşimin bir Benim Bedenim Barbie’si vardı ve ne işe yaradığını bilmiyorum, bir ihtimal bizim bedenimize yakın olduğundan fakat biz o Barbie’yi mahvettik.”

Barbie ile oynayan neredeyse hepimiz onu öyleki ya da bu şekilde beceriyor. Agnes Nairn liderliğindeki Bath Üniversitesi’nde 2005 senesinde meydana getirilen bir araştırma, 7 yaşından büyük evlatların neredeyse evrensel olarak Barbie bebeklerine sertlik uyguladığını sevinç ve gururla tanımlayacağını buldu. Bir görüşmeciye bir çocuk, “Onlara işkence etmediğiniz sürece bilhassa havalı değiller” diye açıklıyor.

İle Barbie şimdi yazın en büyük filmlerinden biri olmaya aday, karanlık çocukluk anılarına geri dönmenin zamanı geldi. Barbie ile oynamanın tam olarak ne demek bulunduğunu hatırlayalım.

Barbie’nin kökenleri

Barbie, Mattel’in kurucu ortağı Ruth Handler tarafınca buluş edildi. Ufak kızı Barbara “Barbie” Handler’ın erişkin bayanların kağıt bebekleriyle oynamasını ve büyüyünce iyi mi bir karı olacağı hakkında yüksek sesle hayal kurmasını izlemekten esin aldı (öykü devam ediyor). Handler, Ufak Barbara’nın tam teşekküllü plastik bir erişkin hanım oyuncak bebekle oynamayı fazlaca isteyeceğini fark etti, sadece o sırada mevcut olan tek üç boyutlu oyuncak bebekler oyuncak bebeklerdi. Pazarda bir boşluk vardı ve 1959’da Barbie onu doldurmak için oradaydı: kızlar için erişkin olma pratiği yapmalarını sağlayacak bir oyuncak bebek.

Bu resmi yaratılış efsanesidir, sadece hikayenin daha azca sıhhatli başka bir versiyonu daha vardır. Mattel’in ilk Barbie’si, muhteşem göğüsleri, platin sarısı saçları ve üstüne boyanmış göz farı ile tanınan Lilli adlı bir Alman bebeğine şaşırtıcı bir benzerlik taşıyor. Lilli, çizgi romanlardan bir karakterdi, çift anlamlara meraklı bir telekızdı. Yan ürün bebek serisi kesinlikle yetişkinler içindi. Bir çamurluk kızın Alman eşdeğeri şeklinde, Lilli’nin idealize edilmiş figürü, onu tütün dükkanlarından satın almak yada bekarlığa veda partilerinde latife hediyesi olarak dağıtmak için popüler bir ürün haline getirdi. Lillis, ülke çapındaki adam otomobillerinin dikiz aynalarından sarkıyordu.

Bazı tarihçilere nazaran Handler, 1956’da İsviçre’ye yapmış olduğu bir aile gezisi esnasında 15 yaşındaki Barbara’nın bebeklerle ilgilenmeye başlamasıyla Lilli’yi fark etti.

Öykü doğru olsun ya da olmasın, 1961’de Lilli’nin ana şirketi G&H, Mattel’e patent ihlali sebebiyle dava açtı. Dava reddedildi ve 1964’te Mattel, G&H’nin Lilli telif haklarını 21.600$’a ya da bugünün dolarıyla ortalama 200.000$’a satın aldı. Lilli sonsuza dek Barbie’nin gömülü sırlarından biri olacaktı: Ufak kızlara gelişme alıştırmaları yapmaları için verilen plastik beden, erişkin adamların kirli bir latife olarak otomobillerinin dikiz aynalarına astıkları plastik gövdeyle aynı.

Bununla birlikte, Barbie’nin sıhhatli ve tamamıyla Amerikalı imajı, onun ABD’de pazarlanabilirliğinin anahtarı olmaya devam ediyor.

Handler 1994 otobiyografisinde “Barbie ile ilgili tüm felsefem, oyuncak bebek vasıtasıyla ufak kızın olmak istediği her şey olabileceğiydi” diye yazmıştı. “Barbie daima bir kadının seçenekleri olduğu gerçeğini temsil etti.” Dolayısıyla Barbie’nin düzinelerce kariyeri var: astronot, balerin, tabip, başkan, mimar, beyzbol oyuncusu vesaire vesaire.

Gene de insanların Barbie’leriyle yaptıkları şey, onları başkan şeklinde hareket etmek için kullanmaktan birazcık daha garip olma eğilimindedir. Barbie oyunları çoğu zaman sex ve şiddetle ilgilidir.

Jezebel, 2009’da yorumlarını inceledikten sonrasında, “Pek çoğumuz Barbie’lerimizi şu ya da bu şekilde parçalara ayırdığımızı kabul ettik,” diye yazdı. “Leziz ayaklarını çiğnemek en popüler kabul, sadece saçlarını kesmek, arabanın camından ‘uçup uçamayacağını’ görmek ve mikrodalgada ‘bronzlaşmasına’ izin vermek de listede.”

“Ben – feminist ve çalışan bir kadının kızı, kendim de geleceğin feministi ve genel olarak liberal, Prius kullanan bir geri dönüşüm hanımı – Barbie’mle iyi mi oynadım?” Aynı yıl Washington Post’ta Sarah Haskins’i düşündü. “Tüm giysilerini çıkardım ve onu aşkı aramaya gönderdim. Benim Barbie’m var çevresinde”

2023’te bir Reddit yorumcusu “Sanırım *onları alışverişe, okula, otomobille gezmeye vb. Aslen, ilköğretim arkadaşlarımdan biriyle ilk kez Barbie oynadığımda kendimi fazlasıyla haklı çıkardım ve bu bir lezbiyen sex partisine dönüştü ve ‘Aman Tanrım, tek garip ben değilim!’ dedim.”

Mevzuyla ilgili öteki yorumcular, anlaşmaya vardılar.

Barbie kasasına haiz olan biri, soygunlar düzenlediğini ve Barbie boyutunda bir silahı olduğundan “bazı cinayetler de sahnelediğini” hatırladı. Doğal ek olarak, “Ken, Barbie’yi becerdi.”

Ken’i barbie rüya evi duşuna kilitledim ve barbielerimi yaptım [scissor emoji]dedi bir başkası.

Her oyuncak bu tür bir işlem görmez. Nairn, evlatların değişik oyuncaklara iyi mi tepki verdiği üstüne 2005 senesinde yapmış olduğu araştırmayı yürüttüğünde, evlatların Barbie’ye her şeyden fazlaca, hatta 7 yaşındaki kızlara bile daha şiddetli davrandıklarını keşfetti. Nairn, “Kırk yaşındaki ikonik Barbie’yi çevreleyen söylemle ilgili en çarpıcı şey, oyuncak bebeğin kışkırttığı reddedilme, nefret ve şiddetti” diye yazdı. (Anekdot olarak, çocuklar, erişkin yaşamının bir başka oldukça manipüle edilebilir temsili olan Sims ile de garipleşiyor şeklinde görünüyor, sadece Nairn’in çalışmasında yer almıyorlar.)

Barbie ile ilgili bir şey, oyuncak kutusunun öteki tüm içeriğinden daha çok sadizm uyandırıyor şeklinde görünüyor. Gene de bununla beraber, Barbie her yerde bulunabilecek kadar seviliyor. Mattel, her dakika 150 ülkede 100’den fazla Barbie’nin satın alındığını tahmin ediyor.

Peki Barbie’yi niçin bu şekilde kullanıyoruz?

Barbie’nin göstergebilimi

Yvonne Hemsey/Getty Images

Nairn ve arkadaşları yaptıkları çalışmada, konuştukları küçüklere devamlı olarak niçin bilhassa Barbie’den nefret ettiklerini soruyorlar. Oldukça tutarlı yanıtlar verme eğilimindeler: Çocuklar, Barbie’nin bebekler ve kız evlatları için bulunduğunu ve onu soğuk, isyankar ve sakatlanmaya muhtaç meydana getiren şeyin bu bulunduğunu söylüyor. Sonuçta çocuklar Barbie’nin ne için bulunduğunu biliyorlar. Genç kızlara iyi mi kadınsı hanım olunacağını öğretmek için var.

1977 tarihindeki kitabında Sihrin Kullanım Alanları, çocuk psikoloğu Bruno Bettelheim, evlatların hemen hemen tam olarak anlamadıkları fikirler ile alakalı duygularını işlemek için sembolleri ve öykü anlatımlarını – çoğu zaman karanlık sertlik içeren ve cinsel – kullanmaları icap ettiğini teorize ediyor. Evlatların peri masallarını Disney öncesi karanlık ve kanlı biçimlerinde dinlemelerinin bu yüzden bu kadar mühim bulunduğunu yazıyor.

Bu yüzden çocuklar, eski peri masallarının kinci unsurlarını yetişkinler için olduğu şeklinde rahatsız edici değil, tatminkar bulma eğilimindedirler. Ebeveynine kin besleyen bir çocuk, Pamuk Prenses’in şeytani üvey annesinin yanarak ölene kadar kızgın demir terliklerle iyi mi dans etmeye zorlandığını duyarak doyum olabilir. Kendi fena davranışlarından utanan bir çocuk, Külkedisi’nin fena üvey kardeşlerinin kendi kötülükleri için iyi mi haklı olarak cezalandırıldığını duyarak rahatlayabilir.

Bettelheim’a nazaran oyuncaklar, bu tür bilinçsiz işlemenin merkezinde yer alır bundan dolayı bunlar, çocuğun karşı karşıya olduğu herhangi bir probleminin simgesi haline gelebilecek fizyolojik nesnelerdir.

Bettelheim, “Çocuk bir halde kendisini bilinçaltının içeriğinden uzaklaştırmalı ve üstünde herhangi bir ustalık sahibi olmak için onu kendisinin haricinde bir şey olarak görmelidir” diye yazıyor. “Düzgüsel oyunda, oyuncak bebekler ve oyuncak hayvanlar şeklinde nesneler, çocuğun benliğinin başa çıkamayacağı kadar karmaşık, kabul edilemez ve tutarsız olan çeşitli taraflarını somutlaştırmak için kullanılır. Bu, bir çocuğun egosunun bu unsurlar üstünde birazcık ustalık kazanmasına izin verir.” Barbie, ufak ölçeği ve pek fazlaca küçük aksesuarıyla, bir çocuğun ustalaşması için ideal bir nesnedir: o denli ufak ve sevimlidir ki, onu parçalara ayırmak istersiniz.

Ufak kızlar için Barbie, erişkin bir karı olma problemininin en kuvvetli sembollerinden biridir. İmkansız bedeni, üç boyutlu bir kirli latife. Büyükler size tüm kariyerlerinin onu güzel ve kuvvetli kıldığını söylüyor, sadece tüm akranlarınız onun kadınlığının onu ufak düşürücü yaptığını biliyor. O olmak istemelisin; onun aptal bulunduğunu düşünmen gerekiyor. Adamların çekici bulmuş olduğu bir karı olmayı istemeniz gerekiyor; adamların çekici bulmuş olduğu bayanların aptal bulunduğunu düşünmen gerekiyor.

Onu parçalara ayırıyorsun; ona sex yaptırıyorsun; onunla başka ne yapabilirsin? Büyüyünce karşılaşacağın şey sorunuyla başka ne yapabilirsin?

Sonunda Mattel 1959’daydı. Barbie, güzel Barbie, biz sen olduğumuza inandırdık.