Çöken Pakistan ekonomisi evlatların geleceğini askıya alıyor
LAHORE: On altı yaşındaki Nadia, annesinin bitkin bacaklarını dinlendirebilmesi için Lahor’un kalabalık sokaklarında sık sık mola vererek işvereninin evine her gün bir saatlik bir yolculukla gidip geliyor.
Gencin hala tamamlaması ihtiyaç duyulan yedi senelik okulu vardı, sadece geçen yıl annesine hizmetçi olarak katılarak aile bütçesini artırmaya destek olmak için okulu bırakmak mecburiyetinde bırakıldı.
Güvenlik görevlisi olarak ayda 18.000 rupi (ortalama 65 dolar) kazanan babası Muhammed Güvenilir, “O benim kızım fakat başka seçeneğimiz yoktu” diyor.
“Bundan sonrasında nasıl biteceği Tanrı’ya kalmış.”
Çift, ulaşım maliyetlerinden tutum etmek için her gün işe yürüyerek gidiyor – milyonlarca ailenin çöküşün eşiğindeki bir ekonominin acımasız etkilerini hissettiği Pakistan’da tanıdık bir öykü.
Pakistan’ın mali durumu, senelerce devam eden mali fena yönetim ve siyasal istikrarsızlık sebebiyle mahvoldu – geçen yıl ülkenin üçte birini sular altında bırakan küresel bir enerji krizi ve yıkıcı sellerle daha da kötüleşen bir durum.
Cenup Asya ülkesi derin bir borca batmış durumda ve 6,5 milyar dolarlık Internasyonal Para Fonu kurtarma paketinin yeni bir dilimini açmak ve temerrüde düşmekten kaçınmak için sert vergi ve hizmet fiyat artışları getirmesi gerekiyor.
Bu hafta hükümet, yalnızca varlıklı seçkinlerin etkileneceğini söyleyerek lüks ithalat ve hizmetler üstündeki vergileri artırdı. Bununla beraber, her ikisi de düşük gelirli aileleri vuracak olan yakıt sübvansiyonlarını da kesti ve genel satış vergisini artırdı.
“Gaz, elektrik ve ev harcamalarını ödemek zorundayken iki yakamızı bir araya getiremiyoruz, o halde Nadia’yı iyi mi okula yazdırabiliriz?” anası Miraj konu alıyor.
‘Akşam yetişemiyor’
Pakistan, küresel cinsiyet eşitliği endekslerinde devamlı olarak alt sıralarda yer ediniyor ve kız evlatları, ebeveynlerin evlendiklerinde ödedikleri başlık parası sebebiyle çoğu zaman mali bir yük olarak görülüyor.
Amin, aileyi kuşaksal yoksulluktan kurtaracaklarını umarak altı kızının eğitim görmesini istedi.
2015 senesinde Amin bir trafik kazasında yaralanıp onu bir işçi olarak nispeten iyi bir maaştan vazgeçmeye ve daha hareketsiz, düşük ücretli bir işe girmeye zorladığında, hane halkı savaşım etmeye başladı.
Hemen sonra karısına ilk kez çalışabileceğini, sadece ek gelirle bile ailenin hızla yükselen enflasyon karşısında yönetim edemeyeceğini söylemiş oldu.
“Beşinci sınıfı tamamladıktan sonrasında Nadia’yı okulu bırakmaya zorlamak zorunda kaldık,” diyor duygudan çatlayan bir sesle.
En büyüğü olan Nadia, çoğu zaman ufak kardeşlerine bakmakla göreve getirildi, bu da onun ev ödevlerine ayak uyduramamasına niçin oldu ve Pakistan’da ender olmayan bir durum olan okul yıllarını yine etmesi emredildi.
Öteki beş kızının nominal okul ücretleri Miraj’ın işvereni tarafınca karşılanıyor, sadece mali durumun istikrarsız olması sebebiyle Nadia’nın 13 yaşındaki kız kardeşinin okulu bırakmak suretiyle olma riski var.
Ailesi için akşam yemeği hazırladıktan sonrasında ortalığı toparlayan Nadia, kız kardeşleri ev ödevlerini yaparken bitkinlikten iki odalı kiralık bir evin zeminine yığılır.
“Ek olarak geçinemiyoruz. Bu yüzden maaşımı anneme veriyorum.”
Pakistan cumhurbaşkanı Çarşamba günü, ülkedeki 5 ila 16 yaş arası evlatların yarısının işgücüne girme yada dilenme riskiyle karşı karşıya bulunduğunu söylemiş oldu.
Yerleşik servet eşitsizliği
Asya Kalkınma Bankası ve IMF’ye gore, Pakistan’ın 220 milyon insanının beşte birinden fazlası ulusal yoksulluk sınırının altında yaşıyor ve enflasyon ortalama %30’a ulaşırken mesele derinleşiyor.
Servet uçurumu oldukça büyük ve zenginler tarafınca vergiden kaçınma oldukça yaygın. Gelir tahsilatı, gayri safi yurt içi hasılanın yalnız %9’udur, Asya averajı ise %20’dir.
Bu ayın başlarında toplumsal medya, yeni oluşturulan Kanadalı satış mağazası Tim Hortons’tan 700 rupi aromalı kahve satın almak için saatlerce kuyruğa giren varlıklı Lahor sakinlerinin fotoğraflarıyla doluydu. Bu, bir çok işçinin günlük ücretinden daha çok.
Ayrıca Nadia’nın ailesi günde yalnız iki kez yiyecek yiyor, süt almayı bıraktı ve eti elde edilemez bir lüks olarak görüyor.
“Ev için un almayacağız fakat evlatların okul kitaplarını ve üniforma benzer biçimde öteki şeyleri aldığımızdan güvenilir olacağız” dedi.
Dünya Bankası ve IMF ölçütlerine gore, Amin ailesi hâlâ ülkenin en yoksullarından daha fazlasını geçindiriyor fakat yaşam devamlı bir savaşım.
Ülke bir IMF anlaşması ve arkasından dost ülkelerden krediler alsa bile, ekonominin istikrara ulaşması aylar alabilir.
Miraj için kızının geleceğini tehlikeye atmak onu çaresiz bırakmıştır.
“Bu bir anneyi içeriden yiyor” diyor ağlayarak.
