'Kadınlar hamile kalmaktan korkuyor': Brezilya'da yasadışı altın madenciliğinden kaynaklanan cıva zehirlenmesiyle mücadele | Bilim, İklim ve Teknoloji Haberleri

Brezilya Amazonlarındaki Munduruku halkının topluluk lideri Alessandra Korap, “Pek çok kadın çocuklarını kaybediyor” diyor.

“Ya hamile kalamıyorlar, ya da organlarını kaybediyorlar” [foetus] mesai.

“Yani kadınlar hamile kalmaktan korkuyor.”

Yüzyıllar boyunca, yerli Munduruku halkı, Brezilya'nın kuzeyindeki şu anda Amazonas ve Para eyaletleri olan bölgede, özellikle de Tapajos Nehri çevresinde yaşıyor.

Ancak son yıllarda köylüler, ilişkili olabileceğini fark etmedikleri tuhaf semptomlarla boğuşuyordu: başlarını kaldıramayan çocuklar, artık yürüyemeyen yetişkinler, kas titremeleri, hafıza kaybı, işitme ve görme kaybı, düşükler.

Şimdi nihayet davaya yaklaşıyorlar.

Onların can damarı olan Tapajos nehri oldukça zehirli cıva ile kaplıdır.

Federal Para Üniversitesi'nde cıva toksikolojisi profesörü Gabriela Arrifano, belirtilerin Parkinson veya Alzheimer gibi diğer dejeneratif hastalıklara benzemesi nedeniyle cıva zehirlenmesini teşhis etmenin zor olduğunu söylüyor.

“Fakat artık cıvaya maruz kalan kişilerde bulunan belirti ve semptomları ilişkilendirmeye yetecek kadar kanıt var.”

Ve bunun nereden geldiğine dair hiçbir şüpheleri yok.

Saç ve kan örneklerini analiz ettiği üniversite laboratuvarında Prof Arrifano, “Çevreye yayılan cıva emisyonlarının yasa dışı altın madenciliği faaliyetlerinden kaynaklandığına dair güçlü kanıtlarımız var” diyor.

Araştırmacılar semptomları incelemeye başladığında Alessandra'nın “cıvanın ne olduğunu bilmediğini” söylüyor.

Uyuşturucuyla el ele

Brezilya'da yerli topraklarında altın madenciliği yasaktır.

Ancak bazı kısımlarında yasa dışı altın projelerinden kaynaklanan kırmızı ve turuncu kraterler bulunuyor; bu, dünya çapında rekor düzeydeki fiyatların körüklediği bir trend.

Yeraltı ticareti organize suç gruplarıyla el ele çalışıyor, Amazon yağmur ormanlarındaki aynı derme çatma pistleri ve yolları paylaşıyor ve altını uyuşturucu parasını aklamak için kullanıyor.

Bir zamanlar And Dağları'nın yamaçlarında kilitli olan altın, eski yağmurlarla yavaş yavaş Amazon havzasına sürüklendi.

Yasadışı madenciler onu çıkarmak için nehir yatağını çalkalıyor ve altına bağlandığı için onu cıva ile birleştiriyor.

Süreç cıvanın havaya, suya ve toprağa salınmasına neden oluyor.

Zamanla, su yollarında dolaşan cıva, yerli toplulukların kahvaltı, öğle yemeği ve akşam yemeğinde tükettiği nehir balıklarında birikiyor.

Bir çalışma, kuzey Brezilya'daki pazarlardaki beş balıktan birinde tehlikeli düzeyde cıva bulunduğunu (gram başına 0,5 mikrogram) buldu.

Bağırsaklara girdikten sonra kan dolaşımına karışıyor ve beyne gidiyor ve burada lezyonlara neden olabiliyor.

Düşük seviyelerde maruz kalma bile üreme, cilt veya sinir sistemleri gibi vücudun çoğu sistemini bozabilir.

Prof Arrifano, insanların görme alanının daraldığını ve dolayısıyla çevresel görüşlerini kaybettiklerini söylüyor. “Ve ormanda yaşayan ve tam duyulara ihtiyaç duyan insanlar için bunun çok zor olduğunu tahmin edebilirsiniz.”

Alessandra, Para'nın eyalet başkenti Belem'de uluslararası iklim görüşmelerine ev sahipliği yapan Sky News'e, Munduruku halkının 1960'lardan bu yana topraklarındaki madencilikle mücadele ettiğini söylüyor.

Belirtileri o kadar da kötü değil. “Ellerimde karıncalanma, beyin bulanıklığı, unutkanlık hissediyorum, bunların hepsi cıva yüzünden.”

Ancak yeğeni yürüyemiyor ve konuşamıyor.

Alessandra, bunun kızın büyükbabasının balıkçı olmasıyla bir ilgisi olduğundan şüpheleniyor.

“Yani belki de bu yüzden anne vücuduna çok miktarda cıva yutmuş ve bu da çocuğuna geçmiştir.”

Toksik metal ayrıca plasentada, anne sütünde ve çocuklarda da birikiyor; bu da genellikle hamile kadınlar için güvenli eşiğin iki veya üç katı oluyor.

Brezilya'nın tamamında yapılan bir araştırmada 668 cıva zehirlenmesi vakası tespit edildi, ancak bunun yetersiz veri toplama ve sağlık hizmetlerine erişim eksikliği nedeniyle çok düşük bir tahmin olduğu düşünülüyor.

Küresel altın fiyatları sorunu nasıl körüklüyor?

Başkan Luiz Inacio Lula da Silva yönetimindeki mevcut yönetim, yasadışı madenciliğe karşı geniş çaplı bir baskı girişiminde bulunuyor.

Çevre koruma kurumu IBAMA, helikopterle saldırıyor, ekipmanları havaya uçuruyor, derme çatma binaları ateşe veriyor ve tekrar uçuyor.

Aynı zamanda varlıkları dondurdu ve satılık altının yasal yerlerden çıkarıldığı yönündeki “iyi niyet” varsayımına son verdi.

Uzak kuzeydeki Yanomami Yerli Bölgesi'nde federal hükümet rakamları, 2023 ile 2025 yılları arasında aktif yasa dışı madencilik alanlarında %94'lük bir azalma olduğunu gösteriyor.

Ancak Brezilya'nın üst düzey yetkililerinden biri, bu madencilerden bazılarının başka yerlerde kamp kurduğunu ve giderek artan altının fiyatının mücadeleyi “zor” hale getirdiğini itiraf ediyor.

Çevre bakanlığının su kaynaklarından sorumlu ulusal sekreteri ve baskıları denetleyen Adalberto Maluf, Belem'deki Sky News'e “Miktarın azaltılacağını düşündük ve başlangıçta öyle oldu” dedi.

“Fakat bunun istediğimiz kadar hızlı gitmediğini düşünüyorum ya da bunun olabileceğini düşündük, çünkü altının fiyatı artmaya devam ediyor.”

Sky News'den daha fazlasını okuyun:
Yazılım sorunu binlerce Airbus uçağını etkiliyor
Hong Kong sakinleri kule trajedisi karşısında şaşkına döndü
COVİD'den daha mı büyük? Yapay zeka neden bu kadar büyük olacak?

Sorun Brezilya'ya özgü değil, Güney Amerika ve Afrika'nın bazı bölgelerinde yaygın.

Finansal Sorumluluk ve Kurumsal Şeffaflık Koalisyonu'ndan Julia Yansara, yatırımcıların piyasa türbülansından ve jeopolitik gerilimlerden korunma arayışında olması nedeniyle fiyatların yükseldiğini ve risklere rağmen madencilerin teşvikini artırdığını söylüyor.

“Yasadışı altın madencilerini yeni alanlara sürüklüyor. Ve yeni suç gruplarının ilk kez bu işe karışmasını sağlıyor.”

'Mücadele etmezsek eziliriz'

Mundurukular, bölgelerini ilhak eden sömürgeciler tarafından bastırılmadan önce komşu halkların korktuğu, saldırgan bir grup olarak biliniyordu.

Bu yıl, toprakları için bir kez daha mücadele etmek üzere BM iklim görüşmelerine (COP30) ev sahipliği yapan Brezilya'ya olan küresel ilgiden yararlandılar.

Konferansın yarısına gelindiğinde girişi barışçıl bir şekilde kapattılar ve yetkililerle bir toplantı yapmaya zorladılar, bu da onlara bölgenin iki parçasının daha yasal haklarını kazandırdı.

Alessandra, arazinin sınırları çizildiğinde hükümete araziyi koruması için baskı yapmanın daha kolay olduğunu söylüyor.

“Mücadele etmezsek eziliriz, ele geçiriliriz.”

Ama o da yükselen bir dalgayla mücadele ettiklerini biliyor.

“Fiyat arttığında herkes toprağımızı istila etmek, suyu kirletmek, ormanı yok etmek istiyor çünkü altını alıp başka ülkelere satmak zorundalar.”

Ancak bu alıcıların “vücudlarımıza, hayatlarımıza ne olduğunu” bilmediğini de ekliyor.