İsrail’in Yeni Hakkaniyet Yasası Demokrasisi Hakkında Neler Gösteriyor?

Uzun süredir gerilmiş olan bir demokrasi artık çöküşün eşiğinde. Fakat hemen hemen bitmedi.

Pazartesi sabahı İsrail hükümeti, ilk bakışta mahkeme sisteminde teknik bir değişim şeklinde görünebilecek bir yasa tasarısını onayladı. Sadece yeni yasanın İsrail tarihindeki en büyük protestolarla karşılanmasının bir sebebi var: Bu, İsrail’in esasen kusurlu olan demokrasisini artık adını hak etmeyen bir tür sisteme dönüştürmeye yönelik daha derin bir girişimin zirve noktası.

Yeni yasa, mahkemelerin İsrail kabinesinin yada bakanlarının “son aşama mantıksız” buldukları kararlarını geçersiz kılma yetkisini ortadan kaldırıyor; bu, kulağa İsrail hukukunda daha teknik bir anlamı olan belirsiz bir standart. En rahat ifadeyle, yeterlilik doktrini, hükümetin kararlarının bazı temel adil ve adil yönetişim standartlarına gore alındığını gösteremediği durumlarda mahkemelerin politikaları geçersiz kılmasına izin verir.

Adli araştırma için bu şekilde bir standart, ABD Birleşik Devletleri’nde aşırı geniş görünebilir. Sadece aslına bakarsak internasyonal alanda nispeten yaygın ve bilhassa İsrail’in buna ihtiyacı var: Ülkede resmi bir anayasa, yürütme ve yasama organlarının net bir halde ayrılması ve federal bir sistem yok. Mahkemeler, esasen seçilmiş hükümetin kararları üstündeki tek denetim mercii ve Başbakan Benjamin Netanyahu liderliğindeki aşırı sağcı bir koalisyon olan mevcut hükümet, yargının yetkilerini zayıflatmaya ve onları ideolojik açıdan dost avukatlarla doldurmaya çalışıyor.

Kabine kararlarının yeterlilik testinin kaldırılması, “İsrail’de yürütme enerjisini denetim etmeye yönelik oldukça daha büyük bir planın yalnızca bir parçası”. Nathan Sachs’ı yazıyor, Brookings Enstitüsü’nde Orta Doğu Politikası Merkezi Direktörü. Bu planın öteki bileşenleri, muhtemelen hükümetin gelecek haftalarda ve aylarda atacağı bir sonraki adımlar olmak suretiyle şu anda beklemede. Sachs, onlar da geçirilirse, Netanyahu hükümetinin “neredeyse her şeyi yapma kabiliyetine” haiz olacağını yazıyor.

Protesto hareketine katılan yüz binlerce İsrailli, Netanyahu’nun böylesine sınırsız bir güçle ne yapacağından korkuyor. Yeterlilik standardının sonu İsrail demokrasisinin sonu anlamına gelmese de, bunun sonu anlamına gelebileceğinden korkuyorlar. Başlangıç Sonundan. Bundan dolayı pek oldukça şahıs, onaylamadıklarını göstermek için aşırı uçlara gitmeye istekli — 1000’den fazla Hava Kuvvetleri yedeğinin askerlik hizmetini boykot etmesi şeklinde –.

Dolayısıyla yeni yasanın kabulü, İsrail demokrasisi mücadelesinin sonu anlamına gelmiyor. Bu, oldukça daha büyük bir savaştaki bir muharebenin sonudur: ülkenin geleceğiyle ilgili neredeyse her şeyin tehlikede olduğu bir cenk.

Yeni yasa, İsrail otoriterliğine giden yolda bir yapı taşıdır.

Benjamin Netanyahu, son 14 senenin 13’ünde İsrail Başbakanı oldu. Bu zamanda İsrail demokrasisinin temelleri zayıflıyordu.

Bu düşüşün temel sebeplerinden biri, İsrail’in merkez sol hareketini zayıflatan ve giderek daha saldırgan bir sağcı milliyetçi hareketi körükleyen Filistinlilerle çözülmemiş çatışma ve işgal altındaki Batı Şeria’da sürmekte olan yerleşimdir.

Bu yerleşimler ve Filistin toprakları üstündeki denetim sistemi – toplu olarak “işgal” olarak anılır – İsrail’in fiilen bir arada iki hükümet olduğu anlamına gelir: internasyonal kabul görmüş sınırları içinde bir demokrasi ve Batı Şeria’da bir askeri-etnik rejim. Batı Şeria yerleşimlerindeki nüfusun artmasıyla güçlenen İsrail aşırı sağı, İsrail’i yalnız Yahudilerin ve Yahudilerin yaşamış olduğu bir devlet haline getirerek bu bölünmüş duruma son vermeyi hedefliyor.

Aşırı sağın nihai hedefi, hem Batı Şeria’nın büyük bölümlerini ilhak ederek İsrailli Yahudileri ve Filistinli Arapları ayıran resmi bir apartheid sistemi yaratmak hem de İsrail’in Arap vatandaşlarının (nüfusun ortalama yüzde 20’si) temel haklarını ellerinden almaktır. Fikirleri, Arap vatandaşları ülkenin kimliğinden men eden yasalar ve Batı Şeria hükümetinin eylemlerini eleştiren grupları susturan yasalar da dahil olmak suretiyle İsrail’in demokratik inançlarını esasen zayıflatmış olan şekillerde politikaya çevrilmiş durumda.

Netanyahu, tarihsel olarak ülkenin önde gelen merkez sağ partisi olan Likud partisini, ülkenin geleceği için bu aşırı sağ vizyonla geniş seviyede uyumlu bir fraksiyona dönüştürdü. Ek olarak giderek daha otoriter bir kişisel çizgi sergiledi: başbakan şu anda yolsuzluk suçlamalarıyla yargılanıyor, buna basında pohpohlayıcı haberler yapmak için düzenleyici kayırmacılık suçlamaları da dahil. Yeni Likud yalnızca ideolojik olarak aşırı değil, bununla beraber Netanyahu’yu (iddia edilen) anti-demokratik davranışının yasal neticelerinden korumaya da emin.

Knesset’te 120 sandalyeden 64’üne haiz olan mevcut koalisyon hükümetine, Likud ve onun aşırı sağcı müttefiklerinin yanı sıra ultra-Ortodoks partiler de katılıyor. Din eğitimi almak için askerlik hizmetini atlama hakkı şeklinde ultra-Ortodoks ayrıcalıkları korumakla ve daha azca katı inançları dışlayacak şekilde kimin “Yahudi” olarak kabul edildiğini evlilik ve göçle ilgili olarak belirlemek şeklinde dini yasalar üstünde güç kullanmakla ilgileniyorlar.

Bu üç güç merkezi – Netanyahu, aşırı sağ ve aşırı Ortodoks – amaçlarına ulaşmak için mahkemelere diz çöktürmeleri gerektiği mevzusunda aynı fikir. Netanyahu’yu hapse gönderebilen ve (kimi zaman) yerleşim hareketini kısıtlayan ve Arap vatandaşlarının ve daha laik Yahudilerin haklarını sakınan cezalar veren mahkemelerdir.

Başka bir deyişle, mahkeme sistemi bu İsrail ile daha otoriter bir gelecek arasındaki engel. İsrailli kamu entelektüeli Yuval Noah Harari gazetede, onların nezarete olmadan, “hükümet, mesela Arap partilerinin katılımını yasaklayarak gelecekteki seçimlere hile karıştırabilir – bu daha ilkin koalisyon üyeleri tarafınca tavsiye edilen bir hareketti” diye yazıyor. Finans Zamanları.

Bundan dolayı Netanyahu hükümetinin Aralık 2022 seçimlerini kazanmasının arkasından ilk büyük eylemi, kabine kararlarını gözden geçirmek için yeterlilik standardını kaldırmanın oldukça ötesine geçen kapsamlı bir yargı reformu tasarısı önermek oldu. Öteki şeylerin yanı sıra, yasa tasarısı Knesset’e (İsrail yasama organı) mahkeme kararlarını rahat çoğunlukla geçersiz kılma yetkisi verecek ve hükümete yeni yargıçları atama süreci üstünde neredeyse tamamen denetim sağlayacaktı.

Netanyahu’nun önerisi, bir seçimi kazandıktan sonrasında yetkileri üstündeki yasal kısıtlamaları zayıflatmak isteyen – çoğu zaman tekrar asla adil rekabet etmek zorunda kalmamalarını sağlamak için bir hareket olan – Macaristan’ın Viktor Orbán’ı şeklinde seçilmiş otoriterlerin ortak bir oyun kitabına benziyordu.

Netanyahu’nun yargıya saldırısı durdurulabilecek mi?

İsrail’de yeni hükümetin niyetlerine ilişkin yaygın korkuların ortasında, ilk yargı reformu paketi laik ve merkez sol Yahudi İsrailliler içinde büyük bir tepkiye yol açtı ve bu paket, ordu ve ileri teknoloji endüstrileri şeklinde büyük güç merkezlerinden mühim destek topladı.

Netice, İsrail tarihindeki en büyük protesto hareketiydi. Direniş o denli şiddetliydi ki, hükümeti Mart ayı sonunda tüm çabaları durdurmaya zorladı. Sadece protestocular asla kavganın bittiğine inanmadılar ve gösterilere devam ettiler (ortalama 29 hafta üst üste protestolar). Geçtiğimiz hafta sonu, bu sıkı tasarının kabul edilmesinden derhal ilkin, Mart ayındaki son zirveden bu yana en büyük gösterilerden bazılarına şahit oldu.

Protestoların boyutu, yeterlilik yasasının doğasını yansıtıyor: münferit bir durum değil, orijinal gözden geçirme planına benzer bir şeyi geçirmeye yönelik yeni bir stratejinin parçası. Hükümet, büyük bir yasa tasarısı getirip hepsini bir kerede geçirmek yerine, orijinal teklifin değişik bileşenlerini birer birer yasalaştırmaya çalışıyor.

Taktik olarak, bu fena bir yaklaşım değil. İsrail mahkemelerinin hükümet politikasını tersine çevirmek için kullanabileceği tek vasıta makullük değil; Kaldırılması, hükümetin gücünde bir artışı temsil ediyor, sadece yargı kontrolünün sonundan oldukça uzak. Netanyahu, orijinal reformun daha da köktencilik bileşenleriyle sarmalamak yerine bu reformu tek başına geçirerek, dört oyluk çoğunluktan sapma riskini azalttı. (Yeni yasa, karşıcılık milletvekillerinin protesto için oylamadan çekilmesinin arkasından 64-0 oyla kabul edildi.)

Sadece bununla beraber, adım adım, bu, rakiplerinin artık örgütlenme ve tırmanma fırsatına haiz olduğu anlamına geliyor.

Kısmen bu, yeni yasa tasarısına karşı dava açmak ve yasanın uygulanmasını engellemek anlamına gelebilir. Sadece bu şekilde bir durum risklidir: Hükümet, beraber esasen ülkenin gayri resmi anayasasını oluşturan İsrail’in Temel Yasalarında meydana getirilen bir değişikliğin parçası olarak yeterliliği rafa kaldırdı. Yargıtay hiçbir süre temel bir yasayı bozmadı ve bu anayasal bir krize yol açabilir.

Karşıcılık için daha iyi bir seçim, sivil direnişin tırmanmasıdır: yalnız devamlı kitlesel protestolar değil, bununla beraber daha çok vazife dışı yedek asker ve ekonomik olarak yıkıcı genel grevler. Kapsamlı düzeltim paketinin Mart ayındaki yenilgisinden biliyoruz ki, bu tür taktikler Netanyahu’yu en azından geçici olarak durdurabilir. Sual, bunu yine yapmak için ne kadar baskı gerektiği ve muhalefetin bunu uygulayacak güce haiz olup olmadığıdır.