Bu sempatik ufak baykuşlar en ihtimaller içinde olmayan yerlerde gelişirler.

Vaka örgüsü: İnsanlar yanlışlıkla bazı hayvanların kurtarılmasına yardım etti.

Son on yılda bunun için yüzlerce saat harcadım. Ormanlarda ve sulak alanlarda, çayırlarda ve dağlarda, çoğu zaman yırtıcı yaşamı aramak için yürüyüş yapın. Bunca vakit süresince, gördüğümü hatırlayabildiğim yalnız iki baykuş gördüm — Iowa’da ormanlık bir alanda bir çizgili baykuş ve New York Central Park’ta büyük boynuzlu bir baykuş.

Deneyimli kuş gözlemcileri bile bu ikonik yırtıcıları tespit etmekte zorlanıyor. Baykuşlar muhteşem kamuflaja haizdir ve çoğu zaman ağaç kabuğu yada taze kar yığını benzer biçimde görünürler. Bir çok gececidir, ay ışığında fare ve kurbağa avlar. Ve sessiz bir şekilde uçarlar, yerleşik susturuculara haiz bir çift kanatla nadiren çırparlar.

Ben deneyimli bir kuş gözlemcisi değilim, bayağı bir kuşçu bile değilim (baykuşu Central Park’ta yalnızca bir dostum bana gösterdiği için gördüm). Sadece geçen ay kısa yedi gün süresince onlarca baykuş gördüm. Dürbünüm ya da dürbünüm yoktu fakat mühim değildi. Her yerdeydiler.

Mart ayında, Salton Denizi ile Meksika sınırı arasındaki bir ziraat bölgesi olan Imperial Valley hakkında bir öykü anlatmak için Cenup Kaliforniya’daydım. Çiftçilerle azalan Colorado Nehri hakkında konuşmak için oradaydım; Amerikalıların Kasım ve Mart ayları içinde yedikleri sebzelerin neredeyse tamamı dahil olmak suretiyle ekinlerini sular. Sadece mahalli fauna da dikkatimi çekti. Ziyaret ettiğim neredeyse her çiftliğin yakınında yerde oyuk baykuş denen ufak, kahverengi kuşlar gördüm.

Oldukça azca baykuş türü, yuva meydana getiren baykuştan daha sevimlidir. Küçücükler, bir çocuğun ayakkabısından büyük değiller; çizgi film kötü karakteri benzer biçimde birazcık kaba görünebilirler; ve yer altı yuvalarında kemirgenler benzer biçimde yaşarlar ve yerin metrelerce altına yumurtlarlar.

Birçoğunu burada görmek beni şaşırttı. Oyuk baykuşları, Şimal ABD’nın büyük bölümünde azalan, tehdit altındaki bir türdür ve İmparatorluk Vadisi, ülkenin ekolojik olarak en fazlaca değiştirilmiş bölgelerinden biridir. Muntazam sıralanmış marul, havuç ve yonca, mahalli çöl yaşam alanlarının yerini aldı. Araştırmacılar, tarımın dünyadaki yaban yaşamı azalmasının en büyük itici güçlerinden biri (hatta en büyük itici gücü) olduğuna inanıldığını uzun süredir biliyorlar.

Fakat vadiden geçerken ufak baykuş kafaları yuvalara çömelmişti. Çiftlikleri gezerken parlak sarı gözlerinin parıltısını yakalardım. Baykuşlar gelişiyor benzer biçimde görünüyor.

Başka yerlerdeki insan faaliyetleri onları ve nesli tükenmekte olan öteki pek fazlaca türü tehlikeye atarken, baykuşların burada oldukça gelişmiş bir manzarada başarı göstermiş olmasını elde eden nedir?

Çevreciler devam eden biyolojik çeşitlilik krizini durdurmaya çalışırken, bunun benzer biçimde sorular önemlidir. Dünya genelinde ortalama 1 milyon hayvan ve nebat türü yok olma tehlikesiyle karşı karşıya ve ABD’deki kuş popülasyonunun yarısından fazlası düşüşte. Kim bilir, diye düşündüm, bu baykuşlar bizlere doğayı korumanın yalnız insansız yaşam alanlarını – uzak ormanları ve ulusal parkları – korumak olmadığını, bununla beraber içinde yaşadığımız ve çalıştığımız ekosistemleri korumanın yollarını bulmak bulunduğunu öğretebilir.

Oyuk baykuş bir zamanlar yaygındı batı yarımkürede, güneybatı Kanada ve ABD’nın batısından Cenup ABD’nın en cenup bölgelerine kadar çöllerde ve öteki açık alanlarda bolca oranda bulunur. Sadece insani gelişme giderek daha çok toprağı yuttukça, kuşlar ortadan kaybolmaya başladı.

Oyuk baykuşların hayatta kalması temelde iki şeye bağlıdır: yuvalar ve yiyecek.

Kendilerini toprağa kazmazlar, sadece yer sincapları, davet köpekleri yada öteki yaratıklar tarafınca kazılmış tünelleri işgal ederler. Baykuşlar, yuva boşalır boşalmaz yada içindekileri zorla tahliye ederek (onları yiyerek) içeri girerler.

Yiyecek söz mevzusu olduğunda, bu yırtıcı kuşlar seçici değildir. Böcek, kemirgen, kertenkele ve ufak(er) kuşları bölgeler. Baykuşlar kimi zaman bok böceklerini çekmek ve sonunda tüketmek için yuvalarına pislik saçarlar.

Sadece son yıllarda baykuşlar bu gereksinimlerini karşılamakta oldukça zorlandılar.

Çiftçiler, çiftçiler ve öteki toprak sahipleri çoğu zaman ekinleri yiyen ve toprağı kazan kemirgenleri öldürerek uygun çukur sıkıntısı yaratır. Büyüyen şehirler ve banliyöler, yaşam alanlarının çoğunu döşedi. Ayrıca ABD, Kanada ve öteki ülkeler çekirge benzer biçimde otçul böceklere harp açarak baykuşları (ve sayısız başka hayvanı) daha azca yiyecekle baş başa bıraktı.

Oyuk baykuş popülasyonları, menzillerinin çoğunda keskin bir halde azaldı. 2018’de meydana getirilen bir araştırmaya gore, son 50 yılda, şu anda ülke çapında çekince altında oldukları Kanada’da “trajik” bir düşüş yaşadılar. North American Breeding Bird Survey’e gore, ABD’deki popülasyonlar da eskisi kadar olmasa da azaldı.

Idaho Üniversitesi’nden bir kuş ekolojisti olan Courtney Conway, “Ev alanlarının çoğunda azaldılar” dedi.

Conway, doğu Washington eyaletinde ve sahilin bazı kısımlarında ve Kaliforniya’nın merkezindeki baykuşların bilhassa sert bir halde etkilendiğini söylemiş oldu. Kaliforniya’da, resmi olarak tehlikede olmayan sadece gene de tehlikede olan türler için belirsiz bir kategori olan “Hususi Ehemmiyet Arz Eden Türler” olarak adlandırılırlar.

Sonrasında, bu eğilimin bir halde istisnası olan İmparatorluk Vadisi var. Conway, vadide devamlı oyuk baykuşlar olmasına karşın, insanoğlu bölgeyi açık bir çölken geliştirmeden ilkin, bunların yalnızca düşük yoğunluklarda meydana geldiğini söylemiş oldu. Ziraat arazilerinin büyümesi, nüfuslarının patlamasına niçin oldu.

İmparatorluk Vadisi’nde neredeyse asla yağmur yağmaz. Bitkiler burada yalnızca, Arizona sınırı süresince 60 mil doğuda uzanan ABD Batı’sının bir simgesi olan Colorado Nehri sebebiyle yetişir. All American Canal olarak malum büyük bir kanal, vadiye su taşır ve sonrasında çiftliklerin yanından geçen bir takım ufak kanalla birleşir.

Bu ziraat kanalları, bölgedeki oyuk baykuşlarının bolluğunun anahtarıdır.

Bankalar, hayvanların kazmasını kolaylaştıran nispeten gevşek topraktan oluşur. Geçen ay kanallarda gezinirken her yerde delikler ve yerleşik tarak gemilerinden bazılarını gördüm. Yuvaların bir çok, sincap büyüklüğündeki kemirgenler olan yuvarlak kuyruklu yer sincapları tarafınca kazılır. (Onlara yaklaştığımda, kemirgenler oldukça sempatik bir halde cıvıldadılar ve yeraltına fırladılar.)

Conway, kanallar ve yollar süresince uzanan toprak bankalarının büyük sincap yuvaları oluşturduğunu ve bu yuvaların baykuşlar için muhteşem yuvalama alanları oluşturduğunu söylemiş oldu.

Bu baykuş vahasının öteki sırrı ise yiyecekleri. Colorado Nehri, Imperial Valley’i suyla doldurarak çiftçilerin yıl süresince tarla bitkileri ve yem otları benzer biçimde mahsuller yetiştirmesine olanak tanır. Bu, yer sincapları için devamlı bir gıda deposudur, sadece bununla beraber böcekler benzer biçimde oyuk baykuşlar tarafınca yenen çeşitli öteki canlılar için de bir gıda deposudur. Conway, “Orada hayvan yaşamı fazlaca varlıklı, bu sebeple büyük miktarlarda suyu bir çöle yönlendiriyoruz,” diyen Conway, çiftçiliğin “oyuk baykuşlar için bir nimet” bulunduğunu da sözlerine ekledi.

Kuşları izleyen bölgesel bir su ve elektrik şirketi olan Conway ve Imperial Irrigation District’e (IID) gore, oyuk baykuşları için nüfus verileri birazcık düzensiz, sadece bölge türler için bir kale benzer biçimde görünüyor. Conway, İmparatorluk Vadisi’nin tüm Şimal ABD’daki en yüksek oyuk baykuş konsantrasyonlarından birine haiz bulunduğunu söylemiş oldu.

2007’den 2020’ye kadar her birkaç yılda bir IID tarafınca yaptırılan anketler, IID tarafınca işletilen kanallar süresince 7.000 ila 11.000 baykuş bulunduğunu ve kuş popülasyonunun durağan(durgun) bulunduğunu gösteriyor. Bu rakamlar, tüm bölgeyi kapsamadığından İmparatorluk Vadisi için kesinlikle hafife alınmıştır. IID’de çevre uzmanı olan Stevie Sharp, “Sıhhatli bir nüfus” dedi.

Imperial Valley’de konuştuğum çiftçiler oyuk baykuşlarına karşı bilhassa kuvvetli hisler beslemeyin. Çoğunlukla onu yalnız bırakırlar. Yetiştiriciler bazı yer sincaplarını yakalayıp öldürürken, yok etme çabaları şiddetli olmamıştır.

Kim bilir bu baykuşların burada bu kadar fazlaca olmasının bir başka sebebi de budur: çiftçiler onlara hoşgörme gösteriyor.

(Cenup Kaliforniya’daki bölgeler arasındaki 20 senelik karmaşık bir su anlaşması da IID’nin mesela senenin belirli zamanlarında inşaat yapmaktan kaçınarak baykuşları müdafaasını gerektiriyor.)

Conway, baykuşların kesinlikle ekinlerini yiyebilecek haşereleri avlayarak çiftçilere de yarar sağladığını söylemiş oldu. En azından bir ekosistemin görünümünü korumanın değerine iyi bir örnek. Bitkiler, parasız haşere kontrolü elde eden baykuşlar için yuva elde eden yer sincapları için yiyecek sağlar.

Bölgedeki baykuş popülasyonunun geleceği belirsiz ve Damızlık Kuş Araştırmasından elde edilmiş bazı veriler, bunun 25 yıl öncesine gore daha ufak olabileceğini gösteriyor. IID tarafınca yaptırılan bazı araştırmalarda yer edinen bir zoolog olan Peter Bloom, bazı uzmanların da ziraat arazilerindeki değişikliklerin düşüşlere yol açabileceğinden kaygı duyduğunu söylemiş oldu. Mesela, Colorado Nehri kıtlığı kötüleşirken çiftçiler daha azca su kullanmaya zorlanırsa, bazıları yonca yetiştirmeyi bırakabilir. Saman, baykuşların yemekten hoşlanılmış olduğu böcekleri çekme eğilimindedir, dedi.

Sadece ziraat arazilerinin onlara fazlaca büyük yarar sağlamış olduğu açık. Ve şu noktanın vurgulanması gerekiyor: İnsan faaliyetleri bir çok vakit ekosistemleri ve destekledikleri yaşamı yok ederken, kimi zaman de mühim ve hatta tehdit altındaki türleri destekleyen yenilerini yaratıyor. Bu, bilhassa çiftçilere mahalli ekosistemin bazı özelliklerini iyileştirmeye destek olan projelere yatırım yapmaları için ödeme yapıldığında doğrudur.

Her tür yırtıcı yaşam, insan egemenliğindeki manzaralarda gelişebilir. Mesela, büyük ve sıhhatli bir dere su samuru popülasyonu, kim bilir ülkenin ekolojik açıdan en rahatsız eyaleti olan Iowa’daki ziraat arazilerinde yaşıyor. Havaalanlarının yakınındaki ufak çim yamaları bile mühim türleri koruyabilir.

Bu, insan gelişimini yüceltme girişimi değildir. Çiftlikler ve şehirler probleminin büyük bir parçası; Bundan dolayı, kıtanın öteki bölgelerinde oyuk baykuşları nadirdir. Aksine, yırtıcı hayvanların temel gereksinimlerini karşılayabilirlerse yanımızda yaşayabileceklerini ve onları kendi kendine bıraktığımızı mühim bir hatırlatmadır. Sonunda, parklar ve rezervlerle kapatabileceğimiz fazlaca fazla arazi var, bu yüzden bulduğumuz her yerde yırtıcı yaşamı korumalıyız.